Ấm Tử Sa là gì? Huyền thoại là có thực?

Ấm tử sa là gì câu hỏi khá khó đối với một người mới tìm hiểu về lĩnh vực này. Tất nhiên là khó hiểu khi tuổi đời của loại ấm này cũng xấp xỉ 800 năm tuổi. Với đủ những thăng trầm của lịch sử thì không phải muốn hiểu là hiểu được ngay. Đã từng có những câu chuyện huyền thoại về loại ấm này được lan truyền cho tới tận ngày nay. Tính xác thực của chúng cũng khó có thể kiểm chứng rõ ràng. Tuy nhiên chúng ta cũng có thể nắm bắt phần nào về loại ấm tử sa mà nhiều người thần tượng.

Nguồn gốc ấm tử sa

Để hiểu rõ được nguồn gốc, tên gọi ấm tử sa là gì thì người yêu trà cần nắm rõ những điều sau đây.

Ấm tử sa là gì?

Ấm trà tử sa là tên gọi chung của loại ấm được làm từ loại đất sét không tráng men từ vùng núi Hoàng Long thuộc Nghi Hưng Trung Quốc. Chúng được nung ở nhiều khung nhiệt độ khác nhau với từng loại đất khác nhau nên có thể cho ra đời nhiều màu sắc. Xem thêm về thông tin ấm tử sa trên wiki đây nha!

Tên gọi tử sa bắt nguồn từ đâu?

Theo tiếng Trung Quốc thì tử có nghĩa là tím, sa có nghĩa là cát. Tức là tên gọi Tử Sa để chỉ loại đất, cát, khoáng có màu ánh tím từ vùng núi Hoàng Long. Ban đầu cái tên Ấm Tử Sa chỉ dành riêng cho loại ấm được làm từ vùng Nghi Hưng Trung Quốc. Thì giờ đây chúng có thể là tên gọi chung của các loại ấm đất sét nung không tráng men. Do vậy cái tên Ấm Tử Sa không chỉ là ở vùng Nghi Hưng mà còn có thể tìm thấy những loại ấm tử sa Bát Tràng hoặc các đơn vị khác.

Theo như sách ghi lại thì ấm tử sa đầu tiên được biết tới từ thời Xuân Thu chiến quốc. Chúng được Đào Chu Công tạo hình những sản phẩm đầu tiên. Tuy nhiên vào thời nhà Tống đời vua hoàng đế Chính Đức 正德帝 thì chúng mới bắt đầu được sản xuất thành các loại ấm Tử Sa với hình dáng khác nhau. Và danh tiếng của chúng đã được lưu hành cho tới ngày nay.

Đất tử sa tại núi Hoàng Long

Vùng núi Hoàng Long thuộc Nghi Hưng tỉnh Giang Tô Trung Quốc là vùng đất duy nhất có loại đất sét này. Chúng bao gồm các lớp trầm tích sa thạch đặc biệt. Hàm lượng nhôm ôxit và sắt ôxit cao trong loại khoáng này khi chiếm từ 20-21% với nhôm Oxit và 8-10% với sắt ôxit. Tạo nên những màu đặc trưng khác nhau.

Các loại đất sét khai thác tại vùng núi Hoàng Long đều có tính tạo hình cao. Nhìn chung hạt nhẵn mịn, trơn láng và co lại khi ở nhiệt độ cao. Điểm đặc biệt là loại đất sét tử sa tại đây không thể trộn với nước để làm mềm. Và cũng không thể dùng các phương pháp truyền thống để tạo hình như bàn xoay hoặc đứng. Thay vào đó là những nghệ nhân phải nặn trực tiếp bằng tay để tạo hình sản phẩm. Do vậy các mẫu ấm tử sa thường có giá trị cao cả về nghệ thuật lẫn giá trị vật chất. Đất sét tử sa thích hợp làm các loại ấm trà hoặc phù điêu bằng tay.

Các loại khoáng thạch tử sa tại đây đều phải khai thác thủ công nhằm mang lại độ nguyên sơ cho nguyên liệu. Thực chất do trong thành phần có nhiều thành phần kim loại nhôm ôxit và sắt ôxit. Khi tiếp xúc với các loại chất nổ có thể làm thay đổi cấu trúc của chúng. Mất đi vẻ đẹp cũng như là làm cho các loại trà pha không còn có được hương vị ngon nhất. Đực biệt từng nghệ nhân đều có những bí kíp khác nhau về tỉ lệ trộn đất. Mang tới những loại màu đặc biệt mà chỉ truyền cho đời sau của mình.

Đất làm ấm tử sa tại các vùng đất khác thường là đất sét thuần. Và trong thành phần không có chứa các chất khoáng đặc trưng như tại các vùng đất này. Do vậy khi sử dụng, pha trà sẽ không có vị ngon như pha bằng ấm tử sa Nghi Hưng. Điều này nhận ra rất rõ đặc biệt với những người đã có thâm niêm nghiên cứu sử dụng trà.

Ấm tử sa có những màu nào?

Thực chất ở núi Hoàng Long có khá nhiều loại đất, khoáng có màu sắc khác nhau. Từ màu tím, đỏ, lục, nâu… mà dân gian gọi với cái tên rất kêu như

• Tử nê – bùn có màu ánh tím
• Lục nê – Bùn có màu xanh áp dụng cho cả xanh lá và xanh da trời đậm.
• Hồng nê – Bùn có màu đỏ
• Chu nê – Bùn có màu đen hơi ánh đỏ.
• Các loại khác bạch nê, ô nê, hoàng nê, thông hoa nê.

Những kiểu dáng ấm tử sa

Thật sự đối với những người chưa biết ấm tử sa là gì? Và mới đầu tiếp xúc tìm hiểu thì cũng mất khá nhiều thời gian để phân biệt chúng. Tất cả có hơn 70 loại dáng ấm tử sa và tên gọi khác nhau của ấm tử sa. Do vậy, nếu muốn tìm hiểu thì cần phải có đam mê và thời gian.

Dáng ấm tử sa theo kiểu đối xứng

Loại ấm tử sa dạng này được làm theo nguyên tắc đối xứng như các hình tròn, lục giác hoặc vuông.. Các loại ấm này rất dễ nhận biết bằng mắt thường. Ví dụ như ấm tử sa Tây Thi, ấm Thạch Biều, ấm Văn Đán…

Dáng ấm tử sa theo kiểu thiên nhiên

Tận dụng những hình dáng quả, trái từ thiên nhiên làm cảm hứng nên ấm tử sa. Đo có thể là hình chiếc lạ, phật thủ hoặc các loại sừng tê giác… Nhìn phát nhận biết luôn là ấm tử sa loại này là loại gì.

Dáng ấm tử sa kết hợp 2 loại trên

Vừa có kiểu dáng cân xứng 2 bên lại vừa kết hợp với các yếu tố thiên nhiên mang tới vẻ đẹp tinh tế. Tạo nên niềm cảm hứng đáng kể cho người sử dụng. Các loại ấm tử sa hình quả như bí ngô, hoa sen…

Tên gọi các loại ấm tử sa theo hình dáng

Như trên đã nói có tới hơn 70 loại hình dáng ấm tử sa với tên gọi khác nhau. Khách hàng có thể xem thêm các loại ấm tử sa tại đây nhé.

Một số tên loại ấm tử sa như ấm Tây Thi, ấm xuyết cầu, ấm Văn Đán, ấm Thạch Biều…

Các loại ấm tử sa khác trên thị trường

Ngoài ấm tử sa Nghi Hưng thuộc Trung Quốc thì còn có các loại ấm tử sa từ các địa phương khác. Cụ thể ở đây là ấm tử sa Đài Loan và ấm tử Bát Tràng.

Ấm tử sa Đài Loan

Phong cách riêng của những nghệ nhân tại Đài Loan. Khó có thể so sánh được về kiểu dáng, chất đất cũng như phong cách, kinh nghiệm của ấm tử sa Đài Loan so với ấm tử sa Nghi Hưng. Bởi chất đất địa tầng khác nhau, kinh nghiệm khác nhau, phong cách khác nhau… Do vậy khách hàng có thể dễ dàng phân biệt dược.

Ấm Tử Sa Bát Tràng

Phong cách riêng của Việt Nam được khéo léo sáng tạo kết hợp với chất đất gần như tương tự vùng Nghi Hưng Trung Quốc. Tuy rằng vẻ đẹp và phong cách rất cao rồi nhưng vẫn không thể bằng được ấm tử sa nguyên gốc từ phía Trung Quốc.

Cụ thể về các loại ấm tử sa này khách hàng có thể xem chi tiết tại đây

Huyền thoại về ấm tử sa là gì?

Không cần phải nói khi nhắc tới ấm tử sa ai cũng suýt xoa. Huyền thoại về chúng thì được nói nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng. Với thời gian thịnh nhất từ thế kỷ 17-18 và cho tới ngày nay. Sử dụng ấm trà tử sa có khác gì so với những loại ấm khác hay không? Hãy cùng Bantradoimau.com tìm hiểu nhé!

Giúp hương vị trà ngon hơn

Nhiều người cho rằng pha trà bằng ấm tử sa ngon hơn hẳn so với những loại ấm trà khác. Đây chính là yếu tố nâng tầm huyền thoại của loại ấm này. Chính vì thế nhiều người nhất quyết pha trà bằng ấm tử sa. Thậm chí còn sắp sếp mỗi loại trà sử dụng một loại ấm riêng.

Thời gian lưu giữ trà dài hơn

Khi pha trà bằng ấm tử sa có thể sử dụng trong 3-5 ngày mà vẫn giữ nguyên được hương vị. Điều này nghe vẻ khó tin nhưng chỉ thực sự được kiểm chứng bằng loại ấm chuẩn. Sử dụng ấm tử sa chuẩn kết hợp trà chuẩn và nước tinh khiết từ khe suối. Khi đó sẽ có câu trả lời chuẩn xác nhất.

Chịu nhiệt và giữ nhiệt tốt

Các loại ấm trà tử sa có khả năng chịu nhiệt và giữ nhiệt cực tốt. Chúng ta có thể đun trực tiếp ấm trên nguồn nhiệt mà không sợ nứt nẻ hay vỡ. Ngoài ra, nhờ khả năng giữ nhiệt tốt mà người dùng có thể thưởng thức trà lâu hơn.

Có hương vị trà ngay khi chỉ dùng nước?

Một số ý kiến cho rằng ấm tử sa có thể tạo ra vị trà ngay cả khi không dùng trà. Tức là chỉ cần đổ nước sôi vào và để từ 5-10 phút. Người sử dụng sẽ nhanh chóng cảm nhận được hương và vị của trà. Tuy nhiên là công dụng này cũng khó để kiểm chứng. Bởi loại ấm sử dụng cần là ấm lâu năm và xuất phát từ vùng Nghi Hưng chuẩn.

Cách chọn ấm tử sa

Ấm tử sa cao cấp cần được lựa chọn một cách hợp lý. Không thể lựa chọn ngẫu nhiên cho bộ môn nghệ thuật đặc biệt này. Chúng ta sẽ căn cứ vào từng yếu tố để lựa chọn ấm tử sa. Cụ thể về cách chọn ấm tử sa khách hàng có thể đọc tại đây.

Kích thước

Lựa chọn kích thước, dung tích của ấm dựa trên số người sử dụng. Khi chọn đúng kích thước không chỉ đem lại số lượng trà đầy đủ. Giúp tiết kiệm các loại trà ngon một cách tốt nhất, đem lại hương và vị trung thực, nguyên bản.

Hình dáng ấm

Một số người nhận xét từng loại ấm trà tử sa sẽ thích hợp với từng loại trà khác nhau. Hình dáng ấm có thể tác động tới độ nở bung của lá trà. Từ đó có thể chiết xuất tối đa những hương vị của lá trà.

Sản xuất

Như giới thiệu ở phần trên thì các loại ấm tử sa cổ, ấm tử sa chuẩn được sản xuất 100% bằng tay. Do kết cấu đất không thể sử dụng hình thức tạo khuôn hoặc bàn quay như gốm sứ truyền thống. Tuỳ theo nhu cầu sử dụng mà lựa chọn loại thủ công, loại làm sẵn hoặc loại đúc khuôn.

Thành phần đất

Tuỳ theo từng loại ấm khi pha trộn các loại khoáng thạch khác nhau mà sẽ có cách chọn ấm trà tử sa khác nhau. Có thể lựa chọn loại ấm có đất tử sa nguyên khoáng, loại đất pha hoặc loại nhân tạo.

Cách khai ấm tử sa

Văn hoá trà đạo nói chung hay còn gọi là nghệ thuật uống trà thường có nhiều công đoạn đặc biệt. Và việc khai ấm trà tử sa cũng kỳ công không kém. Không chỉ giúp các loại trà ngon hơn, độ bền ấm cao hơn mà còn giúp loại bỏ các loại vết bẩn trên bề mặt ấm.

Vệ sinh sạch ấm

Dù là ấm tử sa loại tốt hay không tốt thì vẫn cần vệ sinh làm sạch kỹ càng. Nên sử dụng nước ấm để làm sạch cả bên trong và bên ngoài.

Đun sôi ấm trong 30 phút

Việc đun sôi này chúng tôi cũng chưa thật sự hiểu ý nghĩa của chúng. Có thể chúng sẽ giúp các chất bên ngoài lớp vỏ của ấm có thể được loại bỏ hoàn toàn. Hoặc làm đóng cặn những chất đá vôi còn ở bên ngoài của ấm.

Sau khi đun sôi thì nên để nguội một cách tự nhiên. Không nên làm lạnh ngay bằng nước hoặc bỏ ra. Mặc dù chúng sẽ không bị nẻ khi nóng lạnh bất thường nhưng có thể làm giảm tuổi thọ của ấm.

Cụ thể về cách khai ấm xin mời đọc bài viết chi tiết của chúng tôi : Cách khai ấm trà tử sa

Cách nhận biết ấm tử sa chuẩn?

Sau khi đã nắm rõ được ấm tử sa là gì thì việc tiếp theo cần quan tâm đó chính là cách nhận biết loại ấm này. Trên thị trường hiện nay có vô số loại ấm khác nhau. Và như chúng tôi đã nói ở trên thì ấm tử sa giờ không chỉ dành riêng cho loại ấm vùng Nghi Hưng nữa. Mà để chỉ chung cho các loại ấm trà không tráng men. Công nghệ copy hiện đại của người Trung Quốc cũng khiến cho người đam mê thực sự khó nhận biết ấm tử sa như thế nào?

Dáng vẻ bề ngoài

Tất cả những ý kiến như nhìn cân đối, thanh thoát, nước chảy thẳng không bắn ra… theo tôi đều chưa thực sự chuẩn. Bởi đây chỉ là áng chừng theo từng cá nhân. Những cái này có thể fake được một cách khá dễ. Ấm tử sa đề cao sự chính xác, hoàn hảo tới phần trăm nhỏ nhất. Thậm chí khi bịt vòi ấm rồi dốc ngược ấm cũng không làm nắp ấm rơi ra. Đó chính là sự chính xác gần như kín tuyệt đối giữa nắp ấm và miệng ấm. Do vậy cũng có thể sử dụng cách này để nhận biết.

Âm thanh khi va chạm

Do bên trong thành phần ấm tử sa có kết hợp thêm những khoáng chất nhôm, sắt ôxit nên khi gõ chúng sẽ có âm thanh đặc biệt. Âm thanh cảm giác thanh, cao hơn so với những loại gốm, sứ thông thường. Nghe kỹ cảm giác sẽ gần giống khi gõ 2 mảnh kim loại vào nhau. Các loại ấm tử sa thông thường thành phần chỉ là đất sét nung nên âm thanh sẽ khác hẳn.

Sự hoàn hảo trong từng chi tiết

Những nghệ nhân làm ấm tử sa đều được truyền từ những bậc cao niên trong họ hoặc gia đình. Đây là sản phẩm được nặn bằng tay 100% nên cần có hoa tay cũng như kinh nghiệm. Từ những chi tiết nhỏ nhất đều thể hiện trình độ, sự chỉn chu trong sản phẩm. Hãy chú ý quan sát để có thể đưa ra đánh giá tốt nhất.

Để phân biệt ấm tử sa thật giả chuẩn hãy đọc bài viết chi tiết này nhé.

Những lầm tưởng về ấm tử sa

Sau khi đã đọc tới đây và biết ấm tử sa là gì thì khách hàng nên đọc nốt phần này nhé. Tất nhiên ấm tử sa không phải quá thần thánh và huyền thoại. Chúng chỉ được nâng tầm lên nghệ thuật khi ta thực sự say mê. Xét theo yếu tố khoa học thì một số lầm tưởng về ấm tử sa là không chính xác.

Kiểu dáng ấm nào cũng như nhau?

Như bên trên chúng tôi đã giới thiệu thì các loại ấm tử sa phân ra nhiều loại. Nhưng nên hiểu rõ loại ấm nào dùng để trang trí, loại nào có thể dùng để pha trà nhé. Không phải loại ấm nào cũng như nhau đâu ạ.

Ấm tử sa pha trà ngon hơn ấm trà tráng men?

Cũng chưa có nghiên cứu nào rõ ràng về vấn đề này nên không thể khẳng định điều này. Cụ thể nếu so sánh cần có hệ quy chiếu cụ thể như cùng hình dáng, kích thước, loại trà, nhiệt độ, thời gian.. Từ đó mới khẳng định được!

Một ấm có thể pha nhiều loại trà?

Với nhiều kiểu ấm trà khác nhau nên thiết kế khác nhau. Điều này cho phép các loại trà có thể nở bung theo từng không gian cụ thể. Ví dụ có loại trà chỉ cần một nhúm nhỏ cũng đủ nở bung toàn ấm và ngược lại. Do vậy nếu có điều kiện thì nên sử dụng các loại trà riêng biệt cho ấm riêng biệt.

Ấm tốt sẽ là tốt nhất?

Việc trà có ngon hay không có giữ được hương vị hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Như loại ấm, loại trà, nguồn nước, thời gian… Cái này chỉ có những người uống trà lâu năm mới có thể hiểu được.

Chắc chắn phải là ấm từ đất tử sa Nghi Hưng?

Nghệ thuật trà đạo là một nghệ thuật rộng lớn. Ở đó là các khám phá , trải nghiệm. Do vậy không nhất thiết phải là các loại ấm trà tử sa từ Nghi Hưng. Mọi người có thể khám phá những loại ấm trà khác để thêm trải nghiệm.

Cách bảo quản ấm tử sa

Không chỉ là các loại ấm tử sa mà bất cứ đồ vật nào cũng cần phải bảo quản và sử dụng đúng cách. Nếu không trên bề mặt sẽ hình thành lớp bụi và chúng ta sẽ phải khai ấm lại từ đầu.

Cất giữ khi không sử dung

Nếu có thể nên để các loại ấm tử sa vào các hộp đựng chuyên dụng. Chúng vừa có thể bảo quản không bị bụi bặm mà còn giúp tránh bị rơi vỡ. Đặc biệt là các loại ấm tử sa cao cấp, ấm tử sa cổ cần bảo quản đặc biệt hơn.

Không vệ sinh rửa ấm bằng các loại hoá chất tẩy rửa

Việc sử dụng các loại hoá chất tẩy rửa, xà phòng có thể làm tổn hại vẻ đẹp và chất lượng của ấm. Chưa kể là nếu không vệ sinh sạch sẽ có thể làm hỏng mất hương vị trà. Và gây ra ảnh hưởng tới sức khoẻ con người.

Cụ thể về quá trình vệ sinh làm sạch, bảo quản có thể xem tại đây.

Trên đây là những kiến thức chi tiết nhất cho những ai muốn biết ấm tử sa là gì? Những kinh nghiệm ban đầu về ấm tử sa và nghệ thuật trà đạo cho người mới tìm hiểu. Chi tiết cần phải có trải nghiệm và rút ra những kinh nghiệm cho chính bản thân mình.

Truy cập vào thư mục TRÀ ĐẠO để đọc thêm nhiều bài viết hay khác nữa nhé!